پدیده مقاومت میکروبی از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان یکی از 10 تهدید اصلی سلامت مطرح شده است. از استراتژی های اصلی برای مقابله با این معضل می توان به آموزش و فرهنگ سازی جوامع در ارتباط با پرهیز از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها و بهبود و تقویت موازین بهداشت و سلامت همگانی اشاره کرد؛ سایر استراتژی های توصیه شده عبارتند از: پیشگیری از انتقال عفونت در سطح جامعه و در حین ارائه خدمات بهداشتی-درمانی، تقویت نظام های مراقبت در زمینه پایش میزان مقاومت میکروبی و میزان مصرف داروهای آنتی میکروبیال، بهینه سازی مصرف داروهای ضدمیکروبی و حمایت از تحقیقات کاربردی.
به منظور تقویت برنامههای آموزش و اطلاع رسانی، از سوی مراجع بین المللی، هر ساله تاریخ 18 تا 24 نوامبر ( در سال جاری از 28 آبان لغایت 4 آذرماه) به عنوان هفته جهانی اطلاع رسانی در زمینه مقاومت میکروبی اعلام شده است.
ایران، بیشترین مصرف کننده آنتی بیوتیک از بین 63 کشور جهان
در کشور افزایش موارد مقاومت در برخی از ارگانیسم های دارای اولویت دیده شده است. براساس گزارش GLASS -2022، از بین 63 کشور که میزان مصرف آنتی بیوتیک خود را به سازمان جهانی بهداشت گزارش داده اند، کشور ایران بیشترین میزان مصرف را داشته و روند مصرف در سه سال اخیر رو به افزایش بوده است.
براساس یافته های نظام مراقبت آزمایشگاهی مقاومت میکروبی در کشور، میزان مقاومتE.coli به سفالوسپورین نسل سوم و چهارم(ESBL-E.coli) رو به افزایش و در سال 1401، 66 درصد (متوسط جهانی بین 20 تا 60 درصد و در منطقهEMRO 66 درصد). این رقم در مورد استافیلوکوک مقاوم به متی سیلین (MRSA) در کشور 36 درصد که متوسط جهانی آن بین 15 تا 45 درصد و در منطقهEMRO 53 درصد گزارش شده است.
علاوه بر آن، میزان های بالایی از مقاومت آسینتوباکتر ( 92 درصد)، سودومونا (60 درصد) و کلبسیلا (56 درصد ) به گروه کارباپنم گزارش شده است. با توجه به اینکه این آنتی بیوتیک به گروه watch تعلق دارد، این میزان مقاومت به شدت نگران کننده است.
کمپین اطلاع رسانی مهار مقاومت میکروبی، با هماهنگی معاونت بهداشت (مرکز مدیریت بیماری های واگیر، دفتر آموزش و ارتقاء سلامت، مرکز، مرکز سلامت محیط و کار)، سازمان غذا و دارو، معاونت درمان، آزمایشگاه مرجع سلامت، سازمان دامپزشکی کشور، دفتر سلامت و تندرستی وزارت وزارت آموزش و پرورش، مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی و تجویز منطقی آنتی بیوتیک دانشگاه تهران، مرکز تحقیقات بیماری های عفونی و عفونت بیمارستانی دانشگاه اصفهان، روابط عمومی وزارت بهداشت و دفتر نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در کشور تنظیم شده است.
افزایش آگاهی و حساس سازی جمعیت عمومی و گروههای حرفهای خاص در زمینه مهار مقاومت میکروبی، از طریق پرهیز از تجویز، توزیع و مصرف بی رویه (بدون تجویز پزشک) داروهای ضدمیکروبی و رعایت اصول پیشگیری از انتقال بیماری ها، از جمله اهداف این کمپین عنوان شده است.
گروههای هدف در این کمپین، شاغلین و دانشجویان رشتههای مرتبط بهداشتی درمانی ( داروسازان، پزشکان، دندانپزشکان، پرستاران، دامپزشکان، علوم آزمایشگاهی، شاغلین در مراکز بهداشتی درمانی، بهورزان و رابطین بهداشت)، کشاورزان و دامداران، جمعیت عمومی (دانش آموزان و والدین به عنوان مصرف کننده، مراجعین مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت، کارمندان و کارگران در محیط کار و افراد تحت پوشش رابطین بهداشت) هستند.
برای کمپین سال جاری، سازمان جهانی بهداشت سعی کرده که با استفاده از داستان افرادی که درگیر عفونتهای مقاوم به درمان بودهاند، جنبه ملموس تری از موضوع مقاومت میکروبی را برای مخاطبان ایجاد کند، شعار پیشنهادی این سازمان از زبان فرد درگیر مقاومت میکروبی با این جمله بیان می شود: Antimicrobial Resistance is invisible, but I am not
این شعار در کشور بومی سازی شده و به صورت "میکروب های مقاوم به دارو قابل دیدن نیستند، اما مبتلایان به آنها قابل مشاهدهاند." و "با پرهیز از تجویز غیرمنطقی آنتیبیوتیکها، از مقاوم شدن میکروبها جلوگیری کنیم."
روزشمار هفته اطلاع رسانی مهار مقاومت میکروبی به شرح زیر است؛
• دو شنبه 28 آبان: مشارکت همگانی برای حفظ اثربخشی داروهای ضدمیکروبی
• سهشنبه 29 آبان: مدیریت پسماند برای حفاظت محیط زیست از میکروبهای مقاوم
• چهارشنبه 30 آبان: پیشگیری از عفونت، پیشگیری از مقاومت میکروبی
• پنجشنبه 1 آذر: دامپزشکی و مصرف مسئولانه برای حفظ اثربخشی داروهای ضدمیکروبی
• جمعه 2 آذر: مصرف منطقی برای حفظ اثربخشی داروهای ضدمیکروبی
• شنبه 3 آذر: رسالت رسانه برای حفظ اثربخشی داروهای ضدمیکروبی
• یکشنبه 4 آذر: پژوهش و فناوری برای حفظ اثربخشی داروهای ضدمیکروبی
محتوای آموزشی برای جمعیت عمومی به شرح زیر است؛
https://icdc.behdasht.gov.ir/Microbial-resistance-week https://icdc.behdasht.gov.ir/Microbial-resistance-in https://icdc.behdasht.gov.ir/film/صفحه:2
منابع کاربردی سازمان جهانی بهداشت برای کارشناسان و اساتید به شرح زیر است؛
سامانه گزارش سازمان جهانی بهداشت از وضعیت مقاومت میکروبی و مصرف آنتی بیوتیک ها:
https://worldhealthorg.shinyapps.io/glass-dashboard/_w_bed13097/#!/home
سامانه سازمان جهانی بهداشت در مورد کمپین سال جاری:
https://www.who.int/campaigns/world-amr-awareness-week
سامانه منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت در مورد کمپین سال جاری:
https://www.emro.who.int/world-antimicrobial-awareness-week/2024/index.html